Quantum of Science

Piše: Jelena Kalinić Država Bosna i Hercegovina iz godine u godinu ulaže sve manje sredstava za naučno-istraživački rad. Koliko se danas u BiH izdvaja iz budžeta za nauku i da li kada govorimo o tom broju, on podrazumijeva samo izdvajanja za naučno-istraživački rad ili i istraživački rad  i plate osoblja na državnim univerzitetima? Šta su uzroci držanja nauke na marginama? Podaci Agencije za statistiku BiH su neumoljivi i depresivni. Tokom 2012. u istraživanje i razvoj izdvajano je ukupno 0,27% BDP-a, godinu dana kasnije 0,32%; 2014. tek 0,26%, da bi 2015. i 2016. uslijedio još veći pad 0,22% BDP-a, u 2017. još manje tek 0,20%, a u 2018. i 2019. 0,19%. Švedska za istraživanja i razvoj izdvaja 3.39% BDP-a (podaci Eurostata za 2019.), a Njemačka 3.17%. Izrael izdvaja oko 4.95% BDP-a, a Japan 3.2% (podaci UNESCO-ovog Instituta za statistiku 2020.). Ovdje stvari treba staviti u perspektivu i uporediti sa izdvajanjima nešto malo prije rata u BiH, kada je naučno-istraživački razvoj bio in

Šire su pogrešne i uznemirujuće intepretacije pojave majmunskih boginja u neendemskim zemlja evropskog i američkog kontinenata. Ova bolest ne spada u seksualno prenosive bolesti, ali se može širiti bliskim kontaktom, u šta spada i intimni odnos.  Prenošenje ove bolesti   nema veze sa homoseksualnošću, ali ima veze s dužinom i prisnošću kontakta. Ovdje se uopšte ne radi o tome da se virus majmunskih boginja može prenositi putem tjelesnih fluida (može se prenositi i tako), nego se radi o tome da bilo kakav kontakt koji traje duže i blizak je može doprinijeti infekciji.  Dakle, infekcija se može dogoditi i heteroseksualnim ljudima i ne nužno zbog intimnog odnosa. Podsjetimo - ovaj virus, kao neki drugi iz iste porodice, mogu se prenositi i fomitnim putem - preko površina, odjeće posteljine.  Također, svi događaji na kojima se okuplja puno ljudi - bez obzira koje prirode bili i šta im je povod, smatraju se mjestima koja imaju potencijal superširenja razičitih infekcija. To je razlog zašto

Biljke paradajza koje proizvode prekursor vitamina D mogle bi jednog dana pružiti izvor ovog važnog vitamina bez životinja. Radi se  o genetičkoj modifikaciji pri kojoj naučnici nisu ubacili nove gene  nego su samo isključili jedan.  Ova mutacija se mogla dogoditi  čak i prirodno, a ovaj način modificiranja znači da će ovako izmijenjene biljke imati manje problema s regulatornim agencijama i manje propisa u mnogim zemljama.  Naučnici su uspjeli pronaći rijedak slučaj u kojem se ova vrsta uređivanja gena može koristiti za povećanje sadržaja hranjivih tvari u usjevu. Biljke još nisu razvijene za komercijalnu upotrebu, a ne zna se ni kako će se ponašati kad se uzgajaju vani. Rad o ovome objavljen je u maju 2022. u  Nature Plants  pod naslovom ,, Biofortified tomatoes provide a new route to vitamin D sufficiency ". Kada se ove genetički editovane biljke paradajza/rajčice izlažu ultraljubičastom svjetlu u laboratoriji, dio molekula prekursora, zvanih provitamin D3, pretvara se u vitami

Diskurs o genetički modificiranim organizmima (GMO) postaje sve pozitivniji, prema novom istraživanju Alliance for Science koje je analiziralo tradicionalne i društvene trendove u biotehnologiji. Recenzirana studija, objavljena u akademskom časopisu otvorenog koda GM Crops & Food, otkriva značajan pad važnosti GMO pitanja između 2018. i 2020., što sugeriše povoljniji i manje polariziran diskurs u svijetu. „Ovo se čini kao oprezna dobra vijest za nauku”, kaže autor studije Mark Lynas, voditelj istraživanja u Savezu za nauku (AfS). „S obzirom na svjetski znanstveni konsenzus o sigurnosti i korisnosti genetičke modifikacije, to sugeriše da dezinformacije o GMO-ima gube sposobnost uvjeravanja, čak i na društvenim medijima.” „Podaci u radu pokazuju pravi pomak prema pozitivnom razgovoru i osjećaju prema GMO-u", dodaje koautorica Joan Conrow, glavna urednica AfS-a. „To sugeriše da su ljudi sve osjetljiviji prema tehnologijama koje mogu igrati ulogu u smanjenju utjecaja poljopr

  Oksibenzon, sastojak krema za sunčanje, djeluje toksično na korale tako što se u morima i oceanima pretvara u hemikaliju koja je oštećuje ćelije korala. Svako ljetovanje donosi sa sobom dilemu – koristiti ili ne kreme za sunčanje? Ako ih ne koristimo, a izlažemo se suncu, rizikujemo rak kože, a ako ih koristimo, doprinosimo nestajanju korala a vjerovatno i još nekih organizama, a time i vrlo značajnih ekosistema na našoj planeti. Jedna toksikološka studija   iz 2016. je pokazala kako oksibenzon u koncentraciji od samo 0,14 mg po litri ubija 50% ličinki koralja za manje od 24 sata. Zato hemijska, odnosno kozmetička industrija pokušava pronaći sastojke koji nas štite od UVA i UVB zraka, a ne škode koralima. No, mi zapravo ne znamo dovoljno o tome koje bi tvari bile sigurne za korale i koje možemo nastaviti koristiti. Sada su, međutim, naučnici otkrili kojim to mehanizmom oksibenzon može biti toksičan za korale. Naime, on sam po sebi nije štetan, ali u moru prolazi hemijske reakc

  istorijski, Evropa je znatno doprinijela razvoju nauke, no da li će tako ostati? Nauka u EU je jedno od sredstava naučne diplomatije i Evropska unija pokušava ostati u vrhu akademskih postignuća i pokušava pomoći i zemljama koje još nisu EU, kroz projekte razmjene studenata, akademskog osoblja, finansijsku podršku i partnerstva te kroz Instrumente pristupne pomoći (IPA) međutim, EU ima težak administrativni aparati i birokratiju, pa to često usporava naučnu zajednicu podrška nauci u EU se dešava i na nivou Evropskog parlamenta i na nivou Evropske komisije Posebno su značajni Okvirni programi za istraživanje i tehnički razvoj- koje danas poznajemo kao Horizon Piše: Jelena Kalinić Istorijski, doprinos Evrope, te zemalja koje čine Evropsku uniju, ali i onih koje još nisu u EU ili su izašle iz nje, poput Ujedinjenog Kraljevstva, značajan je i nesaglediv. Na tlu Evrope nastale su neke o najznačajnijih naučnih teorija i otkrića, formulacije naučnih zakona i objašnjenja različitih prirodnih